Anne's dagboek indringend vertolkt

'Het dagboek van Anne Frank' door Francis Goodrich en Albert Hacket. Vertaling en bewerking Mies Bouhuys. Gespeeld door toneelgroep Hemmen in dorpshuis 'De oude school' te Hemmen. Regie: Hettie van de Klift. Gezien op 16 maart 1995. Nog te zien op zaterdag 18, vrijdag 24 en zaterdag 25 maart aanstaande.

Toneelgroep Hemmen beschikt voor haar voorstellingen in dorpshuis 'De oude school' over twee aaneengesloten klaslokalen. In het een wordt gespeeld, het andere is voor het publiek. Als toeschouwer heb je in Hemmen altijd het gevoel dat je deel uit. maakt van de cast!. In 'Het dagboek van Anne Frank' werkt dat wel heel suggestief. Je hebt het idee dat je je soms moet bemoeien met de ruzies en aanvaringen tussen de acht joodse onderduikers hier in het achterhuis op de Prinsengracht in Amsterdam.
Ik heb het dagboek vaak gelezen en het toneelstuk erover verschillende keren gezien. Maar nog niet eerder was ik er - letterlijk - zo nauw bij betrokken. De voortdurende angst dat het niet goed zal aflopen, de gekmakende onverklaarbare geluiden, de onvermijdelijke lijf- en etensluchtjes... Het is een onmenselijke gevangenis waar binnen de een de cipier is van de ander. Het mislukte huwelijk van de heer en mevrouw Daan (Rein en Coby Kwadijk) wordt hier pijnlijk zichtbaar. De kwetsbare Anne (Annet Schaafsma) groeit er uit van kind tot puber. Ze komt in opstand tegen haar niet-begrijpende maar goed bedoelende moeder (Eef van de Vooren) en ervaart er de warmte van een eerste prille liefde voor Peter Daan (een fraaie rol van Robert Kaspersen).

Iedereen kent de schokkende afloop van het drama: Enkele maanden voor de ineenstorting van het Derde Rijk worden ze ontdekt en alsnog afgevoerd. Alleen de vader overleeft de holocaust. 'Het dagboek' is een indringende aanklacht tegen de absolute waanzin van dictatuur, racisme en geweld. Maar het is meer. Het stuk laat ook zien dat mensen door omstandigheden het patina van hun keurigheid kunnen verliezen en afzakken naar een moraal waar - ironisch genoeg - de wortels liggen van hetzelfde geweld en dezelfde dictatuur.
De spontane innerlijkheid van Anne en haar bijna volwassen kijk op zichzelf en haar omgeving zijn ontroerend, evenals de vertrouwen en optimisme uitstralende vader (Jaap van den Top). Voor mij krijgt de absurditeit van de mens in deze laatste het sterkst gestalte. De klassieke joodse vader die als een tragische Job op Chanoeka zijn vreugde uitzingt, God dankt voor al zijn gaven en wijsheid, maar diep in zijn hart weet dat hij alles zal verliezen wat hem lief is. Op zo'n moment zie ik rijen joodse kinderen, mannen en vrouwen als willoze offerdieren de gaskamer binnengaan, terwijl het orkest speelt. Toneelgroep Hemmen heeft indringend laten zien dat 'Het dagboek van Anne Frank' ligt in het verlengde van die danse macabre. Onbegrijpelijk huiveringwekkend.

© De Gelderlander. Door Chris Tielemans, maart 1995.