Toneelgroep Hemmen verwent toeschouwers

Beschuit met muisjes, familiegebeurtenis in drie bedrijven van Herman Heyermans, gebracht door Toneelgroep Hemmen in de Oude School in Hemmen. Regie: Hetty van de Klift. Gezien op zaterdag 16 april 1994 en nog te zien op 21, 22 en 23 april.

De toneelgroep noemt het stuk een tragikomedie. Ik dacht dat een tragikomedie een stuk was met veel treurigs en nog meer geks dat uiteindelijk goed afloopt. Zoiets als: er mogen dan vele dolle ontuchtigen en geknakte maagden tussen de coulissen rondhijgen, de onzedelijken en de stouterds krijgen, vlak voordat we naar huis gaan, toch hun verdiende kastijding en de braven en de lieverds hun gouden console.
Maar de groep zet de toeschouwer heel suggestief op het verkeerde been. Je denkt, na alle valsheid en bruut geweld die je de haren te berge hebben doen rijzen: "Nu komt boontje om zijn loontje". Maar nee. De slechteriken krijgen wat ze al drie bedrijven najagen en de keurigen gaan als zoete lieve Gerritjes ten onder aan hun eigen voorbeeldige oprechtheid.
De tragikomedie blijkt namelijk een zwarte klucht, geschreven vanuit bijzonder cynische opvattingen over menselijke moraliteit. En dat is het wat Toneelgroep Hemmen wilde zeggen... en spelen.
En dat het zo moet laat ook de schrijver weten, als hij zijn spel de ondertitel meegeeft: 'Een familiegebeurtenis'. Een eufemisme voor een schijnheilig zooitje verwanten dat zijn ware gezicht pas toont als het macht en rijkdom ruikt.
Geeft het stuk Heyermans' calvinistische c.q. pessimistische kijk op de mens als rotte vrucht van het kwaad? Laat hij zijn socialistische visie zien op het verziekend karakter van rijkdom en macht? Waar malen we om.
De corruptie en schraperigheid van de meeste personages in 'Beschuit met muisjes' zijn stuitend en lachwekkend tegelijk. De hel breekt los in de familie Bien-Aimé (Welbemind!) als een 'rijke' ongetrouwde oom tijdens een klaverjasavond met de harte-nel in de hand de laatste adem uitblaast. De familie denkt 'bingo', maar er blijkt nog een achtergehouden echtgenote te bestaan en wat nog erger is, eem onbekende nazaat.
Ik zal het gruwelijke eindspel rond de erfenis hier niet uit de gore doeken doen. Kinderen mochten deze krant eens in handen krijgen en bovendien.. er zijn nog drie toneelavonden te gaan.
Jaap van den Top, als Prosper Bien-Aimé, heeft zich weer gemanifesteerd als een groot tragikomisch talent. Wat kun je met die man lachen! Genoten heb ik ook van Rein Kwadijk als de dubbelgebrilde Oom Aristide, een hebberd met een hoge bloeddruk. En dan Heleen en Ellen Achterberg als respectievelijk de vrouw en de dienstbode van Prosper.
Hetty van de Klift heeft er een mooie voorstelling van gemaakt. Hoewel de teksten hier en daar wat ingekort hadden kunnen worden, bleven spel, enscenering en klankkleur van de dialogen tot het einde boeien.
Een avond om naar uit te zien.

© De Gelderlander. Door Chris Tielemans, 18 april 1994.